Δήμαρχοι και διαρθρωτικές αλλαγές

Οι ελληνικοί δήμοι πρέπει να δικαιούνται σημαντικό μέρος των φορολογικών εσόδων από την οικονομική δραστηριότητα εταιρειών εγκατεστημένων στην περιοχή τους.

Με την αλλαγή της κυβέρνησης το καλοκαίρι, η ελληνική οικονομία καταγράφει τα πρώτα σημάδια ανάκαμψης έπειτα από δέκα χρόνια παρακμής και στασιμότητας. Παρ’ όλα αυτά, οι προβλέψεις των διεθνών οργανισμών για τη μεγέθυνση του ΑΕΠ παραμένουν λίγο πάνω από το 2%.

Η επίτευξη του προ κρίσης βιοτικού επιπέδου παραμένει μακρινός στόχος.

Η Ελλάδα διαθέτει μεγάλο αριθμό καινοτόμων επιχειρηματιών και κορυφαίων επιστημόνων, πολλοί από τους οποίους ζουν στο εξωτερικό. Σημαντικοί λόγοι εξαιτίας των οποίων το δυναμικό αυτό δεν αξιοποιείται από την ελληνική οικονομία είναι η κακή ποιότητα των κρατικών θεσμών, η αναποτελεσματική διοίκηση γεμάτη αντιφατικές κανονιστικές ρυθμίσεις, οι εξαιρετικά αργοί ρυθμοί απονομής της δικαιοσύνης και το αναξιόπιστο φορολογικό σύστημα – εν συντομία το εχθρικό επιχειρηματικό κλίμα στη χώρα. Παρά τη τεράστια δημοσιονομική προσαρμογή των τελευταίων δέκα ετών, τα περισσότερα διαρθρωτικά προβλήματα δεν αντιμετωπίστηκαν επαρκώς από τις προηγούμενες κυβερνήσεις.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεσμεύθηκε όχι μόνο να μειώσει τους υψηλούς φορολογικούς συντελεστές αλλά και να αναμορφώσει τις προβληματικές δομές της ελληνικής οικονομίας. Ωστόσο, για να επιτύχει, δεν αρκεί να τεθεί σε εφαρμογή ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα. Η κυβέρνηση πρέπει να μάθει από τα λάθη των προηγούμενων κυβερνήσεων και να παράσχει μεγαλύτερη υποστήριξη στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Διαφορετικά, η ελληνική οικονομία θα παραμείνει καθηλωμένη, παρά τις φοροελαφρύνσεις που έχουν δρομολογηθεί.

Προηγούμενες προσπάθειες των ελληνικών κυβερνήσεων για την αντιμετώπιση αυτών των διαρθρωτικών προβλημάτων προσέκρουσαν προεξαρχόντως στην πελατειακή λογική των κομμάτων. Τα δίκτυά τους εκτείνονται από την πρωτεύουσα έως τους δημάρχους στα πιο απομακρυσμένα νησιά.

Η συμβολή των δημάρχων και των δημοτικών συμβουλίων ανά τη χώρα αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος σε τοπικό επίπεδο. Ωστόσο, οι τοπικοί άρχοντες δεν έχουν μέχρι τώρα κανένα κίνητρο να ηγηθούν εκστρατειών σε αυτήν την κατεύθυνση. Οι κοινότητές τους δεν επωφελούνται από την εγκατάσταση επιχειρήσεων στον τόπο τους – τα φορολογικά έσοδα που προκύπτουν καταλήγουν εξ ολοκλήρου στο δημόσιο ταμείο. Παρά τις αρχικές αλλαγές στη λεγόμενη «μεταρρύθμιση Καλλικράτη», οι δημοτικοί προϋπολογισμοί εξακολουθούν να εξαρτώνται από τα κονδύλια της κεντρικής κυβέρνησης, η οποία έχει μεγάλη διακριτική ευχέρεια στην κατανομή των πόρων σε δήμους.

Η κεντρική κυβέρνηση πρέπει να εμπλέξει τους ΟΤΑ στην προσπάθεια αναβάθμισης του θεσμικού πλαισίου, προκειμένου να μεταμορφωθεί η Ελλάδα σε μια οικονομία καινοτομίας. Οι ελληνικοί δήμοι πρέπει να δικαιούνται σημαντικό μέρος των φορολογικών εσόδων από την οικονομική δραστηριότητα εταιρειών εγκατεστημένων στην περιοχή τους. Η τοπική πολιτική χρειάζεται περισσότερη ανεξαρτησία από την Αθήνα. Πρέπει να της δοθεί η εξουσία λήψης αποφάσεων σε δημοτικά θέματα και ταυτόχρονα κίνητρα για τη δημιουργία ενός ελκυστικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος.

Για να επιτευχθεί αυτή η ανεξαρτησία, η κεντρική κυβέρνηση πρέπει να προβεί σε μια σειρά από μεταρρυθμίσεις. Πρώτον, οι δήμοι πρέπει να αναλάβουν τον διοικητικό έλεγχο της τοπικής οικονομίας και του χωροταξικού σχεδιασμού (ανάπτυξη εμπορικών και βιομηχανικών περιοχών, δημοτικών επενδύσεων κ.ά.) Δεύτερον, οι δήμοι θα εισπράττουν το 100% των εσόδων του τοπικού εμπορικού φόρου (local business tax) που θα επιβάλουν και ένα σταθερό ποσοστό των εσόδων του φόρου επί του εταιρικού εισοδήματος. Τρίτον, όλες οι χρηματοδοτήσεις των δήμων από την κεντρική κυβέρνηση θα γίνονται σύμφωνα με έναν σταθερό μαθηματικό τύπο που θα εξασφαλίζει τη διαφανή μεταφορά των επιδοτήσεων.

Αν ο προϋπολογισμός των ΟΤΑ θα συνδεθεί με τα φορολογικά έσοδα των τοπικών επιχειρηματιών, οι δήμαρχοι θα έχουν πολύ ισχυρότερο κίνητρο για να εργαστούν υπέρ ενός πιο καλού τοπικού επιχειρηματικού κλίματος. Εκτός από τα άμεσα αποτελέσματα, θα υπάρξουν και σημαντικές έμμεσες θετικές επιπτώσεις. Πρώτον, οι τοπικές αρχές θα είναι πιο παραγωγικές στην αξιοποίηση των επιχορηγήσεων – για παράδειγμα για τη βελτίωση των τοπικών υποδομών. Δεύτερον, οι Αρχές αυτές θα έχουν κίνητρο για πιο αποτελεσματική επιβολή της φορολογικής νομοθεσίας, ενώ και οι ίδιες οι εταιρείες θα επιδείξουν μεγαλύτερη προθυμία για φορολογική συμμόρφωση εάν λαμβάνουν, σε αντάλλαγμα, καλύτερες υποδομές και υπηρεσίες. Τρίτον, οι δήμαρχοι θα έχουν συμφέρον να περιορίσουν τις αχρείαστες ρυθμίσεις και την πολυνομία που αποθαρρύνουν τους Ελληνες επιχειρηματίες από το να επενδύουν στη χώρα τους. Θα υποστηρίξουν τη λελογισμένη απορρύθμιση σε εθνικό επίπεδο, αντί να μπλοκάρουν τις μεταρρυθμίσεις προς όφελος των πελατών τους.

Η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει μεγάλο μέρος του μεταρρυθμιστικού έργου μπροστά της. Για τον λόγο αυτό, η ευθύνη για την υλοποίησή τους πρέπει να διευρυνθεί πέρα από την κεντρική κυβέρνηση. Η συμμετοχή τοπικών φορέων είναι ζωτικής σημασίας ώστε να γίνει η χώρα ελκυστική για τους επενδυτές. Με τη συνδρομή τους, μπορεί η ιδιωτική πρωτοβουλία στην Ελλάδα να απελευθερωθεί από τα δεσμά της και να αναστραφεί η μαζική έξοδος ταλέντου και επενδύσεων. Μόνο έτσι μπορούν να επιτευχθούν δείκτες ανάπτυξης που είναι αναγκαίοι, αλλά που φαντάζουν σήμερα μη ρεαλιστικοί.

* Ο κ. Αλέξανδρος Κρητικός είναι διευθυντής Ερευνας στο Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών (DIW Berlin) και καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Potsdam. Ο κ. Τζορτζ Σπέλβιν είναι υψηλόβαθμος σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες.

Έντυπη kathimerini.gr/