« ΝΑΝΟΙ ΣΕ ΩΜΟΥΣ ΓΙΓΑΝΤΩΝ »

1. “Ο Ι Π Α Τ Ε Ρ Ε Σ”

“Παιδί, το περιβόλι σου που θα κληρονομήσεις, όπως το βρεις κι όπως το δεις να μη το παρατήσεις.
Σκάψε το ακόμα πιο βαθιά και φράξε το πιο στέρεα, και πλούτησε τη χλώρη του και πλάτυνε τη γη του, κι ακλάδευτο όπου μπλέκεται να το βεργολογήσεις, και να του φέρνεις το νερό το αγνό της βρυσομάνας- κι αν αγαπάς τ’ ανθρώπινα κι όσα άρρωστα δεν είναι, ρίξε αγιασμό και ξόρκισε τα ξωτικά, να φύγουν, και τη ζωντάνια σπείρε του μ’ όσα γερά, δροσάτα.
Γίνε οργοτόμος, φυτευτής, διαφεντευτής.
Κι αν είναι κι έρθουνε χρόνια δίσεχτα, πέσουν καιροί οργισμένοι, κι όσα πουλιά μισέψουνε σκιασμένα, κι όσα δένδρα για τίποτ’ άλλο δε φελάν παρά για μετερίζια, μη φοβηθείς το χαλασμό. Φωτιά! Τσεκούρι! Τράβα, ξεσπέρμεψέ το, χέρσωσε το περιβόλι, κόψ’ το, και χτίσε κάστρο απάνου του και ταμπουρώσου μέσα, για πάλεμα, για μάτωμα, για την καινούργια γέννα, π’ όλο την περιμένουμε κι όλο κινάει για να ‘ρθει, κι όλο συντρίμι χάνεται στο γύρισμα των κύκλων.
Φτάνει μια ιδέα να σ’ το πει, μια ιδέα να σ’ το προστάξει, κορόνα ιδέα, ιδέα σπαθί που θα είν’ απάνου απ’ όλα.”

ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ

2. “ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΓΟΛΓΟΘΑΣ”
Το ποίημα αυτό το ξεχασμένο του μεγάλου μας ποιητή, διάλεξα για εισαγωγή μου στο κείμενο αυτό που κεντρική του ιδέα έχει ένα τόπο, το τόπο μας, όπου ρίξε μια ματιά γύρω σου για να αντικρίσεις το απέραντο γαλάζιο - γαλάζιος ο ουρανός, γαλάζια η θάλασσα, γαλάζια τα βουνά του. Οι αχτίδες του ήλιου παίζουνε, τις περισσότερες ημέρες του χρόνου με το ασήμι της ελιάς, με τις βελόνες των πεύκων, με τα κύματα στις θάλασσές μας και τις κολόνες του Παρθενώνα.
Γιατί λοιπόν να μην ελπίζεις ;
Κάποτε, χιλιάδες χρόνια πριν, ήρθανε σε τούτα τα χώματα οι Έλληνες και χάρισαν στον κόσμο την Ομορφιά, τη Λευτεριά, τη Σκέψη, τη Δημιουργία.
Άπλωσε όμως πάνω στο τραπέζι σου το χάρτη και ρίξε του μια ματιά. Θ’ αντικρίσεις τότε την ανοιχτή παλάμη, που λέγεται Ελλάδα, να ξεκινάει από τα Βαλκάνια και να κατεβαίνει ως κάτω τη Μεσόγειο. Να βρίσκεται, μ’ άλλα λόγια, πάνω σ’ ένα από τα σταυροδρόμια του κόσμου μας.
Και τότε ανέβα σε κάποιο από τα ψηλά βουνά μας, βάλε το χέρι αντήλιο και κοίταξε Δύση, Βορρά, Ανατολή και Νότο. Θα δεις, μέσα από τα βάθη των καιρών, να φτάνουν λεφούσια οι καταχτητές να μας υποτάξουν.
Αιώνες έρχονται και κυλάνε. Κείνο που δεν κατάφεραν από την Ανατολή οι Πέρσες, το πέτυχαν από τη Δύση οι Ρωμαίοι. Η Ελλάδα του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας, ναι καλά διαβάζετε αναγνώστες αυτά τα ονόματα δεν κατάφεραν ακόμα να μας κάνουν να τα ξεχάσουμε, του Ομήρου και του Αισχύλου, του Ηράκλειτου και του μέγα Αριστοτέλη, του Ηρόδοτου και του Θουκιδίδη, του Φειδία και του Ικτίνου πέφτει τόσο χαμηλά, που στις πολιτείες της στήνει όχι μόνο αγάλματα στους αυτοκράτορες της Ρώμης, μα και στις γυναίκες τους και στις κόρες τους, λατρεύοντάς τους ωσάν θεούς και θεές.
Αιώνες έρχονται και κυλάνε. Η σαπίλα μιας άρχουσας τάξης που αντλούσε τον πλούτο και τον κόρο από εκατοντάδες σκλάβους λαούς, οδηγάει την υπερδύναμη της τότε εποχής τη Ρώμη στην παρακμή της. Κι η Κωνσταντινούπολη γίνεται η πρωτεύουσα ενός ελληνορωμαϊκού κράτους, του Βυζαντίου.
Αιώνες έρχονται και κυλάνε. Από τη δόξα που στάθηκε η αρχαία Ελλάδα τίποτα πια δεν μένει. Οι ναοί της γκρεμίζονται, οι ολυμπιακοί της αγώνες παίρνουνε τέλος, οι φιλοσοφικές της σχολές σωπαίνουν και τα μαντεία της κλείνουν.
Είπατε τω βασιλεί χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά.
Ουκέτι Φοίβος έχει καλύβαν, ου μάντιδα δάφνην, ου παγάν
λαλέουσαν. Απέσβετο και λάλον ύδωρ
απάντησε η Πυθία στο τελευταίο αρχαιολάτρη και τόσο παρεξηγημένο Ελληνα αυτοκράτορα τον Ιουλιανό.
Τ’ όνομα «Έλληνας» γίνεται δυσφήμηση. Λέξη συνώνυμη με τον αιρετικό. Με τον εχθρό του χριστιανισμού και της νέας τάξης που βασιλεύει πια στην Ανατολή.
Αιώνες έρχονται και κυλάνε. Οι Βησιγότθοι, οι Ούννοι με τον Αττίλα, οι Σλάβοι, οι Αβαρες, οι Πέρσες, οι Άραβες ορμάνε ολούθε πάνω στο Βυζάντιο. Μ’ αυτό, ωσάν τον κυματοδαρμένο βράχο, μένει ατράνταχτο κι ορθό.
Αιώνες έρχονται και κυλάνε. Το 627 η λατινική γλώσσα παραμερίζεται και γίνεται επίσημη γλώσσα του Βυζαντίου η Ελληνική. Και οι Έλληνες εξακολουθούν να φωτίζουν τους λαούς μέσα από ένα βάρβαρο μεσαίωνα που διέρχεται ο υπόλοιπος κόσμος.
Αιώνες έρχονται και κυλάνε. Μια προσπάθεια ανανέωσης της αυτοκρατορίας, που την εκφράζουν οι εικονοκλάστες, πνίγεται από την άρχουσα τάξη και το παπαδαριό. Υπέρτατο ιδανικό της ζωής υψώνεται η άρνηση της ζωής – ο καλογερικός βίος. Κι η παρακμή αρχίζει.
Αιώνες έρχονται και κυλάνε. Πάνω στο κουρασμένο από τις ίδιες του αδυναμίες Βυζάντιο ρίχνουνται οι Μογγόλοι, οι Νορμανδοί, οι Βούλγαροι, οι Αλβανοί, οι Βενετσιάνοι και τέλος οι χειρότεροι όλων οι Σταυροφόροι. Κι η Κωνσταντινούπολη πέφτει στα χέρια των βαρβάρων Φράγκων. Μα ο πυρσός δεν έχει ολότελα σβήσει. Πριν περάσουν εξήντα καν χρόνια, ο στρατηγός Καίσαρ Στρατηγόπουλος, μ’ οχτακόσιους μονάχα καβαλάρηδες και λιγοστή πεζούρα, διώχνει τους Φράγκους από τη Πόλη. Πετυχαίνει αυτό που τότε όπως και σήμερα φαινόταν απίστευτο.
Αιώνες έρχονται και κυλάνε. Ένας λαός που κατοικούσε στα βάθη της Ανατολής, γύρω από τη λίμνη Βαϊκάλη, οι Τουκιού ή Θου-Κιου ή Τουρκιού, έρχεται, τον 6ο αιώνα, για πρώτη φορά σ’ εμπορική συμφωνία με τους Βυζαντινούς. Άλλοι από τους Τουρκιού, φεύγοντας τον άξενο τόπο τους, τραβάνε για την Κίνα και τις Ινδίες, κι άλλοι, οδοιπορώντας όλο δυτικά, περνάνε την Κασπία, φτάνουνε στην Αζοφική, στη Κριμαία και στην Ουγγαρία. Κάμποσοι πάλι απ’ αυτούς, διαβαίνοντας από την Περσία και τον Καύκασο, μπαίνουν στο Βυζάντιο και το 1081, με πρωτεύουσα το Ικόνιο, στη καρδιά της Μικρασίας, στήνουν το κράτος των Σελτζούκων.
Αιώνες έρχονται και κυλάνε. Και να, μια από τις νομαδικές φυλές των Τουρκιού, οι Οσμανλήδες, κυνηγημένοι από τη «μάστιγα του θεού», τον Τσεγκίζ Χαν με τους Μογγόλους του, ξεκινάνε από το Αζερμπαϊτζάν και φτάνουν στη κοιλάδα του Ευφράτη. Δύο χιλιάδες ή κατ’ άλλους ιστορικούς, μονάχα τετρακόσιοι από αυτούς τους νομάδες γυρεύουν καταφύγι στους Σελτζούκους κι ο σουλτάνος του Ικονίου Αλαεντίν τους δίνει να κατοικήσουν ένα βουνό κοντά στην Αγκυρα, το Καρατζά-νταγ.
Δυόμισι ακόμα αιώνες κύλησαν και στις 29 Μαίου 1453 οι απόγονοι αυτών των 400 ή 2.000 Οσμανλήδων, που σήμερα κάποιοι τους ονομάζουν και Ευρωπαίους, μπαίνουν νικητές και τροπαιούχοι στην Επτάλοφο.
Το Βυζάντιο είχε πια για πάντα πεθάνει. Κι η σκλαβιά απλώθηκε πάνω απ’ όλη τη Ρωμιοσύνη.
Αιώνες έρχονται και κυλάνε, στάζοντας για μας πίκρα, φαρμάκι, αίμα. Η μόνη παραλλαγή στέκεται που, σε τούτο ή σ’ εκείνο το μέρος, έχουμε αντί Τούρκους Βενετσιάνους αφεντάδες.
Μαύροι αιώνες έρχονται και κυλάνε. Κι ήταν όλα σιωπηλά, γιατί τα ‘σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά. Μα η λευτεριά είναι αθάνατη. Μοιάζει με το μυθικό εκείνο πουλί, το φοίνικα, που ξαναγεννιέται μέσα από τις στάχτες του. Στις 22 του Φλεβάρη 1821, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, δεν σε ξεχάσαμε όλοι στρατηγέ, αρχηγός της Φιλικής Εταιρίας, διαβαίνει τον Προύθο. «Η ώρα ήλθεν, ώ άνδρες Έλληνες!» έλεγε στην εγερτήρια προκήρυξή του.
Και το θαύμα συντελέστηκε. Ναι, το ΘΑΥΜΑ. Το θαύμα όπου το’ θρεψε, με τις θυσίες και τους ηρωισμούς της, η γενιά του Εικοσιένα. Ο Δαβίδ ενάντια στον Γολιάθ. Οχτακόσιες χιλιάδες ψυχές πολεμάνε μιαν αυτοκρατορία, που ως τότε την έτρεμε η Ευρώπη. Οι γυμνοί κι οι ψειριασμένοι στήνουν τρόπαια αντρείας και λευτεριάς – Χανι της Γραβιάς, Βαλτέτσι, Βασιλικά, Τριπολιτσά, Δερβενάκια, Μεσολόγγι, Μύλοι τ’ Αναπλιού, Αράχοβα. Τα σταροκάραβα γίνονται ανίκητοι στόλοι – Ερεσός, Χίος, Σπετσοπούλα - Δοκός, Τένεδος, Σάμος, Γέροντας, Καβοντόρο, Μεθώνη. Νικήσαμε, λευτερωθήκαμε, φτιάσαμε κράτος.
Και να … βρεθήκαμε κάτω από το ζυγό των Βαυαρών με τη ξενόφερτη γκιλοτίνα να κόβει τα κεφάλια των αγωνιστών και τα δικαστήρια να βγάζουν καταδικαστικές αποφάσεις. Κι ήρθε η 3 Σεπτέμβρη 1843, που «έβαλε τέρμα», καθώς γράφει και αυτός ακόμα ο Φίνλεϊ, «στη διακυβέρνηση του τόπου από τους ξένους κάτω από τους οποίους οι Έλληνες έζησαν επί δύο χιλιάδες χρόνια περίπου», ξεχνώντας βέβαια από άγνοια τους Έλληνες αυτοκράτορες του Βυζαντίου.
Και όμως η εναλλαγή της Ανάστασης και του Γολγοθά που βασανίζει αυτό το τόπο συνεχίζεται. Μία διεφθαρμένη διοίκηση την διαδέχεται η τρίχρονη Αγγλογαλλική κατοχή 1854 - 1857 η οποία στόχο έχει να σταματήσουν οι αγώνες των Ελλήνων για την απελευθέρωση των σκλάβων αδελφών τους και κατεξευτιλίζει το νεογέννητο κράτος μας.
Χρόνια έρχονται και κυλάνε. Και η Ελλάδα σαν θαλασσοδαρμένο καράβι συνεχίζει το δρόμο της μέσα από τα αδιάκοπα κύματα και συνέχεια μεγαλώνει και αντρειεύει. Οι αδελφοί μας ο ένας μετά τον άλλο αποτινάζουν το ζυγό της σκλαβιάς. Ο θρίαμβος και το θαύμα της ελληνικής φυλής στην Αλβανία το 1940 και η Γερμανoϊταλοβουλγαρική κατοχή 1940 - 1944 είναι μόνο η συνέχεια μιας ιστορίας την οποία αναφέραμε παραπάνω. Και όμως οι αχτίδες του ήλιου εξακολουθούν να παίζουνε, τις περισσότερες ημέρες του χρόνου με το ασήμι της ελιάς, με τις βελόνες των πεύκων, με τα κύματα στις θάλασσές μας και τις κολόνες του Παρθενώνα.
Γιατί λοιπόν να μην ελπίζεις ;
Γιατί λοιπόν να μην ελπίζεις σε μια καινούργια Ανάσταση ;
Μια Ανάσταση όπως ήλθε μετά την ήττα του 1897, με την επανάσταση στο Γουδί και το διπλασιασμό της Ελλάδας, ήλθε μετά τον σκοταδισμό και την απολυταρχία του Οθωνα, με την έξωση και το Χαρίλαο Τρικούπη, ήλθε μετά τη μαύρη σκλαβιά με το «ελευθερία ή θάνατος», ήλθε μετά, μετά, μετά …….
Και αυτό δεν είναι παρά χρέος της νέας γενιάς όπως μας μηνάει ο μεγάλος μας ποιητής. Δεν της απομένει παρά ν’ αντιδράσει στο σήμερα και στο χθες. Να κοιτάξει το ένδοξο παρελθόν που προσπαθούν με κάθε τρόπο να της αποκρύψουν, και να παραμερίσει, ν’ αρνηθεί και να γκρεμίσει τους ανθρώπους και τις ιδέες που πνίγουνε τη προκοπή της. Ν’ αναζητήσει καινούργιους φωτισμένους ηγέτες και να πιστέψει σε νέα ιδανικά. Αυτός ήταν πάντα ο δρόμος που οδήγησε στην Ανάσταση και έβαζε τέλος στο Γολγοθά μας. Όσο το έθνος στήριζε τις ελπίδες του για προκοπή όχι στις δικές του δυνάμεις, παρά στον ένα ή στον άλλο ξένο, όποιο όνομα αυτός και αν είχε, άδικα περίμενε τη λύτρωση. Αυτή η νέα γενιά έχει την ευκαιρία και το χρέος να επαναλάβει αυτό, που κάποιες άλλες σε διάφορες εποχές, το πέτυχαν και έμειναν αθάνατες.

Γιατί λοιπόν να μην ελπίζεις ;
(Σημ. Το άρθρο αυτό βασίσθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του στη βιβλιογραφία του μεγάλου μας ιστορικού Δημήτριου Φωτιάδη)
Του Σταύρο Σταυρίδη